Bouw aanjager in het duurzaam omgaan met energie?

De malaise in de bouwsector is groot. Een woningmarkt die op slot zit en een overaanbod aan kantoorruimte waardoor ook die markt een dieptepunt meemaakt. Opvoeren van de energieprestatie van de bestaande bouwvoorraad is in de huidige tijd misschien wel de belangrijkste sleutel om de bouwmarkt weer op gang te krijgen. Kortom werk aan de winkel voor het onlangs door minister Spies gelanceerde Bouwteam om juist die kant van de markt van een impuls te voorzien.
Vanuit het bewustzijn dat historisch gezien de bouwmarkt de belangrijkste aanjager is om een stagnerende economie weer op gang te helpen, kent de roep om actie zowel bij werkgevers- als werknemers organisaties een breed draagvlak. Ook is er een groeiend inzicht dat het uit het slop trekken van deze markt niet, gelijk het verleden, plaats zal kunnen vinden door in grote series nieuwbouw te realiseren. Wel ligt er een enorme markt te wachten voor het opvoeren van de energieprestatie van de bestaande voorraad. Wat fascineert, is hoe in betrekkelijk korte tijd het thema energieprestatie in de autoindustrie tot een leidend thema is geworden. Is daar de focus verkoop van nieuwe auto’s, voor de Bouw ligt juist de kans in het opwaarderen van de bestaand voorraad waar we het gemiddeld de komende 50 tot 100 jaar in zullen wonen en in toenemende mate ook zullen werken. Kernvragen bij het op gang brengen van deze beweging zijn: hoe krijgen we het tussen de oren, hoe maken we het sexy en welke aandrijvers zetten we in.

Hoe krijgen we het tussen de oren
De laatste jaren is er natuurlijk al het een en ander gebeurd op dit gebied. Onder de noemer van Meer met Minder, Milieu Centraal en andere initiatieven, is een scala aan activiteiten ondernomen. Ondanks de successen die daar bereikt zijn is het publieksbewustzijn naar mijn waarneming nog laag. Is er nog geen geïntegreerd aanbod ontstaan en is het inzicht bij de leek, waar ik mijzelf tot kort geleden ook toe rekende, beperkt. Waar zijn op het gebied van wooncomfort en/of de portemonnee het snelst de grootste resultaten te behalen. Inzicht bieden in het gebruik, zoals David Mackay dit deed voor de UK door al het beslag op energiedragers inkWh/persoon/per dag te vertalen, is één van de acties die genomen zouden moeten worden. Mij leverde dit in ieder geval het inzicht op dat het terugdringen van mijn gasverbruik hoe nuttig ook toch heel wat meer hout snijdt dan de aanschaf van ledverlichting.
Inmiddels heb ik echter ook de ervaring dat het ontzorgd doorlopen van een traject voor het opvoeren van de energieprestatie van mijn woning nog toekomstmuziek is. Stap één dus is het opvoeren van het bewustzijn zowel aan de aanbodskant als aan de kant van de potentiële afnemers over de kansen die er liggen.

Hoe maken we het sexy
In het dorp waar ik woon reden enige jaren geleden de nodige Hummer’s rond. Allen zijn in korte tijd verdwenen, omdat het beeld was ontstaan dat je toch wel volledig milieu onbewust bent als je jezelf in een dergelijke brandstof slurper voortbeweegt. In dit zelfde dorp staan veel woningen van voor 1970. Weinig hebben een energielabel maar als dat wel het geval zou zijn, zou dat vaak het label G zijn omdat er nog maar weinig is gedaan aan het opvoeren van de energieprestatie van de woning. Gek toch dat daarbij vaak alleen gesproken wordt in financiële termen en niet in termen als een terug verdientijd op warme voeten. Gemiddeld wordt geschat dat dit soort woningen het energie label E dragen. Een Hummer voor de deur is niet langer sexy maar een ‘Hummer als huisdier’ doet het imago dus blijkbaar nog geen zeer. Tijd om daar wat aan te doen. Keukens en meubelen worden ook verkocht op emotie en trend. Dat is de kop die Jan Oeij, hoofdredacteur van het blad Dak+Bouw, meegaf aan het interview over duurzame ontwikkelingen. Energiezuinig bezig zijn, is goed voor de portemonnee. Geeft aanleiding tot een goed gesprek. Kortom zal net zo sexy moeten worden als andere trendy onderwerpen.

Welke aandrijvers zetten we in
Het verleden kent vele subsidieprogramma’s voor het opvoeren van de energieprestatie van de woning. Isolatie, zonne-collectoren en -panelen, installeren van een warmtepomp, etc., etc. Vaak heeft dat de burger misschien alleen maar op het verkeerde been gezet omdat er geen geïntegreerd beeld werd neergezet van hoe hij deze trits van maatregelen zou moeten doorlopen om het gewenste resultaat te bereiken. Ook waren de subsidieprogramma’s regelmatig overtekend of werden zonder veel opgaaf van redenen stopgezet. Dat alles heeft bij velen het beeld geschapen dat we hier met een weinig serieus onderwerp te doen hebben Dus zeker niet een onderwerp dat gezien kan worden als één van de grootste spelers in het energiedebat. Zowel aan de kant van de bedreiging, maar juist ook die van de kansen omdat de bebouwde omgeving de enige sector is die zich van (groot) gebruiker tot (netto) energie leverancier zal kunnen ontwikkelen.
In de autoindustrie is de beweging duidelijk. Het energielabel heeft daar gekoppeld aan een aantal fiscale maatregelen breed ingang gevonden.

Dezelfde optie ligt er voor de bouw. Maar hier niet alleen voor de nieuwbouw maar juist ook voor de bestaande bouw. Een verplichting voor het voeren van een energielabel bij verkoop is komende. Voor een brede bewustwording zou het echter veel mooier zijn om het voorstel van de Vereniging Eigen Huis te volgen om alle woningen, afhankelijk van hun bouwjaar, van een energielabel te voorzien. Iedereen wordt zich dan bewust van wat het uitgangspunt is voor de eigen woning en als jij of je huisbaas er al wat aan gedaan hebt maar dit nog niet in een labelsprong hebt laten waarderen, wordt dan gemotiveerd dit alsnog uit te voeren. Natuurlijk is er nog behoorlijk wat onduidelijkheid over de waarde van de energielabel. Ooit liep Nederland bij de ontwikkeling daarvan voorop. Nu zijn we binnen Europa zo’n beetje de hekkensluiter. Maar als we daar gezamenlijk de schouders onder zetten is die inhaalslag snel gemaakt en wordt ‘labelling the name of the game’. Los van het opvoeren van het bewustzijn dat een gunstig energielabel een duidelijkgunstig effect heeft bij verkoop, is er gelijk de autoindustrie een scala aan mogelijkheden om een fiscaal instrumentarium bij te ontwerpen. Het huurwaardeforfait, de overdrachtbelasting, introductie van een energiestaffel voor de WOZ waarde, e.a. Lerend van de autobranche,waar vooral de bijtelling als jaarlijks terugkerend element mensen die in een lease auto motiveerde om voor een energiezuinige auto te kiezen, is een creatieve formule rond het huurwaarde forfait of misschien beter nog de WOZ-waarde het meest kansvol. En mooier kan het niet. Inkomsten uit BTW en andere belastingen vanuit een weer aangetrokken bouwmarkt zullen de fiscus vast meer verblijden dan de effecten van soortgelijke arrangementen in de autobranche.

Kortom waar wachten we op. Zorg voor een ontzorgd aanbod, een sexy imago en een aantrekkelijk beleidskader en de bouw kan de komende jaren vooruit.